بدن فرعون (قرآن)بدن فرعون پس از غرق شدن به امر خداوند از آب بیرون انداخته شد. ۱ - غرق شدن فرعونبيرون افتادن بدن فرعون از آب پس از غرق شدن به امر خداوند: وجـوزنا ببنی اسرءیل البحر فاتبعهم فرعون... حتی اذا ادرکه الغرق... • فالیوم ننجیک ببدنک... (سرانجام) بنی اسرائیل را از دریا ( رود عظیم نیل) عبور دادیم و فرعون و لشکرش از سر ظلم و تجاوز، به دنبال آنها رفتند هنگامی که غرقاب دامن او را گرفت.... ولی امروز، بدنت را (از آب) نجات می‌دهیم، تا عبرتی برای آیندگان باشی!.... در این آیات آخرین مرحله مبارزه بنی اسرائیل با فرعونیان و سرنوشت آنها، در عباراتی کوتاه اما دقیق و روشن، ترسیم شده است، و آن چنان که روش قرآن است، مطالب اضافی را که از جمله‌های قبل و بعد فهمیده می‌شود، ترک نموده. نخست می‌گوید: ما بنی اسرائیل را به هنگام مقابله با فرعونیان در حالی که تحت فشار و تعقیب آنها قرار گرفته بودند از دریا (شط عظیم نیل که به خاطر عظمتش کلمه بحر بر آن اطلاق شده) عبور دادیم (و جاوزنا ببنی اسرائیل البحر). فرعون و لشگرش برای کوبیدن بنی اسرائیل و ظلم و ستم و تجاوز بر آنان به تعقیب آنها پرداختند، اما بزودی همگی در میان امواج نیل غرق شدند (فاتبعهم فرعون و جنوده بغیا و عدوا). بغی به معنی ستم و عدو به معنی تجاوز است، یعنی آنها به خاطر ستم و تجاوز به بنی اسرائیل به تعقیبشان پرداختند. به هر حال این جریان ادامه یافت تا اینکه غرقاب دامن فرعون را فرو گرفت، و او همچون پر کاهی بر روی امواج عظیم نیل می‌غلطید، در این هنگام پرده‌های غرور و بی خبری از مقابل چشمان او کنار رفت، و نور توحید فطری درخشیدن گرفت، فریاد زد: من ایمان آوردم که معبودی جز آن کس که بنی اسرائیل به او ایمان آورده‌اند، وجود ندارد (حتی اذا ادرکه الغرق قال آمنت انه لا اله الا الذی آمنت به بنوا اسرائیل). نه تنها با قلب خود ایمان آوردم بلکه عملا هم در برابر چنین پروردگار توانایی تسلیم (و انا من المسلمین). در واقع هنگامی که پیشگویی‌های موسی یکی پس از دیگری به وقوع پیوست و فرعون بیش از پیش از صدق گفتار این پیامبر بزرگ آگاه شد، و قدرت نمایی او را مشاهده کرد، ناچار اظهار ایمان نمود، به امید اینکه همانگونه که خدای بنی اسرائیل آنها را از این امواج کوه پیکر رهایی بخشید، او را نیز رهایی بخشد، لذا می‌گوید: به همان خدای بنی اسرائیل ایمان آوردم!. ولی بدیهی است چنین ایمانی که به هنگام نزول بلا و گرفتار شدن در چنگال مرگ اظهار می‌شود، در واقع یک نوع ایمان اضطراری است، که هر جانی و مجرم و گنه‌کاری دم از آن می‌زند، بی آنکه ارزشی داشته باشد و یا دلیل بر تکامل و حسن نیت و صدق گفتار او گردد. به همین جهت خداوند او را مخاطب ساخت و فرمود: اکنون ایمان می‌آوری در حالی که قبل از این طغیان و گردنکشی و عصیان نمودی، و در صف مفسدان فی الارض و تبهکاران قرار داشتی (آلآن و قد عصیت قبل و کنت من المفسدین). ولی، امروز بدن تو را از امواج رهایی می‌بخشیم تا درس عبرتی برای آیندگان باشی برای زمامداران مستکبر و برای همه ظالمان و مفسدان، و نیز برای گروه‌های مستضعف (فالیوم ننجیک ببدنک لتکون لمن خلفک آیة) در اینکه منظور از بدن در اینجا چیست؟ در میان مفسران گفتگو است، اکثر آنها معتقدند منظور همان جسم بی جان فرعون است، چرا که عظمت فرعون در افکار مردم آن محیط چنان بود که اگر بدنش از آب بیرون نمی‌افتاد بسیاری باور نمی‌کردند که فرعون هم ممکن است غرق شده باشد، و ممکن بود به دنبال این ماجرا افسانه‌های دروغین درباره نجات و حیات فرعون بسازند، لذا خداوند بدن بی جان او را از آب بیرون افکند. جالب اینکه بدن در لغت آن چنان که راغب در مفردات گفته به معنی جسد عظیم است و این می‌رساند که فرعون همانند بسیاری از مرفهین که دارای زندگانی پر زرق و برق افسانه‌ای هستند، اندامی درشت و چاق و چله داشت!. ولی بعضی دیگر گفته‌اند که یکی از معانی بدن زره است و این اشاره به آن است که خداوند فرعون را با همان زره زرینی که بر تن داشت از آب بیرون فرستاد تا به وسیله آن شناخته شود و هیچگونه تردیدی برای کسی باقی نماند. این نکته نیز شایان توجه است که بعضی از جمله ننجیک چنین استفاده نموده‌اند که خداوند دستور داد امواج، بدن او را بر نقطه مرتفعی از ساحل بیفکند، زیرا ماده نجوة به معنی مکان مرتفع و زمین بلند است. ۲ - پانویس
۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۸۲، برگرفته از مقاله «بدن فرعون». |